بیمه اختیاری با ماهیت بیمه غیر اجباری و از یکی از انواع بیمه های خویش فرمایی است که برای کسانی که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند طراحی شده است. متقاضی این نوع بیمه، مستقیما با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی (با درگاه خدمات بر خط سازمان) خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری می‌شود و موظف است خود،حق بیمه را در زمان تعیین‌شده راسا به سازمان پرداخت کند. درصورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه او باطل می‌شود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجددا درخواست خود را ارائه کند. متقاضی بیمه اختیاری می‌تواند برای انعقاد بیمه اختیاری با سازمان وکیل بگیرد. در متن وکالت‌نامه باید دقیقا موضوع وکالت مبنی بر انعقاد قرارداد بیمه اختیاری ذکر شود و قراردادهای وکالتی که به صورت کلی تنظیم شده باشند در این خصوص فاقد اعتبارند.
در صورت وجود شرایط سنی و سابقه هنگام انعقاد قرارداد بیمه اختیاری،متقاضی و افراد تحت تکفل برای معاینه پزشکی به پزشک معتمد سازمان معرفی می‌شوند. متقاضیانی که هنگام ارائه تقاضا بیشتر از نه ماه از قطع پرداخت حق بیمه آنها نگذشته باشد و اخرین بیمه پردازی آنها یکسال معادل 365 روز بدون خلا باشد از انجام معاینات پزشکی معاف هستند.
چنانچه بیمه‌شدگان اختیاری با اشتغال در کارگاه‌های مشمول قانون کار و تامین اجتماعی تحت پوشش بیمه اجباری قرار بگیرند یا مشمول صندوق‌های بیمه‌ای دیگر شوند موظف‌اند آن را کتبا به اطلاع سازمان برسانند تا برای قطع بیمه اختیاری آنان اقدام شود؛در غیر این صورت حق بیمه‌های دریافتی پس از کسر هزینه‌های اداری مربوط مسترد می‌شود و سابقه ایجادشده حذف می‌گردد. هیچ محدودیتی در دفعات بیمه اختیاری وجود ندارد و افراد می توانند بدون هیچ محدودیتی از لحاظ دفعات، در صورت عدم ادامه بیمه اجباری مبادرت به بیمه اختیاری کنند.
شرایط بیمه اختیاری
کسانی می‌توانند بیمه اختیاری شوند که دارای شرایط زیر باشند:
- داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه یا داشتن کارت پایان خدمت مخصوص آقایان
- داشتن حداکثر 50 سال برای آقایان و 45 سال برای خانم ها بدون درنظر گرفتن سابقه قبلی
در صورتی که سن متقاضی در زمان تقاضا بیش از حداکثر سن مجاز باشد باید،معادل مدت مازاد سنی،سابقه حق بیمه را بپردازد. متقاضیانی که بیش از ده سال سابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشند از شرط سنی معاف‌اند و با هر سنی می‌توانند بیمه شوند.
چنانچه متقاضی بیمه اختیاری با ارائه مدارک و اسناد غیرقانونی و جعلی مبادرت به انعقاد قرارداد کند،بیمه وی قطع می‌شود و نمی‌تواند از مزایای سازمان استفاده کند.
درصد حق بیمه اختیاری
درصد حق بیمه متقاضیان بیمه اختیاری 27 درصد دستمزد و حقوق توافق شده است.بیمه اختیاری بر اساس حق بیمه مذکور کلیه تعهدات بیمه‌ای را شامل می‌شود.
علاوه بر حق بیمه فوق دولت نیز پرداخت ۳ درصد از حق بیمه را طبق قانون تامین اجتماعی (ماده ۲۸ قانون تامین اجتماعی) متعهد شده است.
باید توجه داشت که مسئول پرداخت حق بیمه در بیمه‌های اختیاری،خود شخص بیمه شده است.
مبنا و نحوه محاسبه حق بیمه در بیمه‌های اختیاری
متقاضیان بیمه اختیاری می‌توانند دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه را خود مشخص کنند، برای این منظور باید آن را بین حداقل و حداکثر دستمزد هر سال تعیین کنند.
بیمه‌شدگان اختیاری می‌توانند با ارائه درخواست،هر دو سال یکبار،دستمزد مبنای محاسبه حق بیمه ماهانه خود را ۱۰ درصد افزایش دهند.
به موجب بند 7 مصوبه هشتاد و پنجمین جلسه هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق‌های تابعه مورخ 19/10/97 اصلاحاتی در ماده 3 آئین نامه ادامه بیمه به طور اختیاری مصوب 26/06/85 و اصلاحیه مورخ 20/11/86 شورای عالی تأمین اجتماعی و 11/11/89 و 09/10/96 هیأت امنای سازمان تأمین اجتماعی و صندوق‌های تابعه در خصوص نحوه تعیین دستمزد و همچنین مبنای پرداخت حق بیمه متقاضیان ایجاد گردیده است. بر این اساس بندهای 19، 20 و 21 بخشنامه جایگزین 651 امور فنی بیمه شدگان از تاریخ صدور این بخشنامه به شرح ذیل تغییر مییابد:
الف - مبنای پرداخت حق بیمه مشمولین برای کسانی که بیش از 5 سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند بین 70 تا 100 درصد میانگین دستمزد آخرین 360 روز قبل از ثبت تقاضای ادامه بیمه به طور اختیاری به انتخاب متقاضی خواهد بود مشروط بر اینکه از 2/1حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار کمتر نباشد و مبنای پرداخت حق بیمه متقاضیانی که 5 سال و یا کمتر از 5 سال سابقه پرداخت حق بیمه دارند به انتخاب متقاضی بین 2/1حداقل و حداکثر دستمزد شاغلین خواهد بود.
ب - از ابتدای هر سال به میزان درصدی که طبق مقررات مصوب شورای عالی کار به سطوح دستمزد شاغلین اضافه می‌گردد مبنای کسر حق بیمۀ بیمه شدگان افزایش مییابد. در هر حال مبنای پرداخت حق بیمه از 2/1حداقل دستمزد کمتر و از حداکثر دستمزد مصوب بیشتر نخواهد بود.
ج - کلیه بیمه شدگان ادامه بیمه به طور اختیاری که در ردیف بیمه پردازان فعال قرار دارند و مبنای پرداخت حق بیمه آنان بین حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار تا 2/1 حداقل دستمزد مصوب میباشد از ابتدای سال 1398 مبنای پرداخت حق بیمه آنان تا 2/1 حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار اصلاح و مبنای پرداخت حق بیمه و ارائه تعهدات قرار میگیرد.
مهلت پرداخت حق بیمه
بیمه‌شدگان اختیاری موظف‌اند حق بیمه خود را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد به شعبه تامین اجتماعی پرداخت کنند،در غیر این صورت قرارداد منعقدشده از اولین روز ماهی که حق بیمه پرداخت نشده لغو می‌شود و ادامه بیمه موکول به درخواست جدید خواهد بود. اولین پرداخت حق بیمه باید همزمان با انعقاد قرارداد صورت گیرد.
نحوه ارائه درخواست و عقد قرارداد بیمه اختیاری
متقاضی بیمه اختیاری باید با مراجعه به شعبه تامین اجتماعی که سوابق پرداخت حق بیمه در آن متمرکز است، فرم مربوطه را دریافت و تکمیل کند،سپس آن را همراه یک قطعه عکس و رسید اخذشده از شعبه ارائه کند. پس از انجام اقدامات فوق، شعبه موظف است حداکثر ظرف دوماه از تاریخ ثبت درخواست در دفتر شعبه، وضع متقاضی را از نظر استحقاق یا عدم استحقاق او بررسی و نتیجه را اعلام کند. بررسی شعبه شامل سن، سابقه، معرفی به کمیسیون پزشکی و دریافت نتیجه و سایر مراحل اداری است. چنانچه متقاضی واجد شرایط تشخیص داده شد باید حداکثر ظرف بیست روز از تاریخ اعلام آن برای انعقاد قرارداد به شعبه مراجعه کند و حداکثر ظرف ده روز پس از انعقاد قرارداد بیمه اختیاری،حق بیمه را از تاریخ درخواست به صورت یکجا پرداخت نماید. برخط شدن خدمات سازمان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری را نیز مانند انعقاد قرارداد بیمه مشاغل آزاد تسهیل کرده و تمامی فرایند ها بصورت بر خط در کمترین زمان ممکن و از طریق سایت www.tamin.ir قابل انجام می باشد.
تعهدات سازمان در قبال بیمه‌شدگان اختیاری
بیمه‌شدگان اختیاری خدمات زیر را دریافت خواهند کرد:
- مستمری بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی
- خدمات درمانی
- هزینه کفن و دفن همانند بیمه‌شدگان اجباری
- وسایل کمک‌پزشکی (ارتز و پروتز) همانند بیمه‌شدگان اجباری
کمک‌هزینه ازدواج،ازکارافتادگی جزئی،غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری و بیمه بیکاری شامل بیمه‌شدگان اختیاری نمی‌شود؛ زیرا این بیمه‌شدگان دارای کارفرما نیستند همچنین در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال ندارند و خود مستقیما خواهان ادامه بیمه به طور اختیاری هستند. به غیر از موارد فوق شرایط مربوط به برخورداری از خدماتی از قبیل بازنشستگی،ازکارافتادگی کلی غیرناشی از کار،مستمری بازماندگان و… همانند بیمه‌شدگان اجباری است.
تفاوت بیمه مشاغل آزاد و اختیاری
یکی از مهمترین سوالات افراد در خصوص فرق بین بیمه اختیاری و مشاغل آزاد است. باید گفت هر دو بیمه، ماهیت غیر اجباری داشته و از انواع بیمه خویش فرمایی هستند؛ یعنی هر شخصی می‌تواند به صورت آزاد، با پرداخت حق بیمه، خود را بیمه کند؛ اما این دو دارای تفاوت‌هایی هستند که شامل موارد زیر هستند:
بیمه مشاغل آزاد مخصوص افرادی است که شغل آزاد دارند و همچنین خود به عنوان کارفرما فعالیت می‌کنند؛ شاغل بودن این افراد می تواند مستند به پروانه کسب یا مجوز فعالیت بوده یا از نوع اشتغال های خانگی باشد. ولی در بیمه اختیاری هر شخصی که نه کاری دارد و نه تحت پوشش هیچ بیمه‌ای است، می‌تواند از این بیمه استفاده کند.
در بیمه مشاغل ازاد لزوم داشتن سابقه قبلی مطرح نبوده و بودن داشتن هرگونه سابقه بیمه پردازی امکان انعقاد قرارداد بیمه وجود دارد در حالی که در بیمه اختیاری در کنار شرط سنی 18 سال تمام داشتن حداقل 30 روز سابقه بیمه پردازی یا کارت پایان خدمت برای آقایان ضروری است.
هر دو بیمه بیمه مشاغل آزاد و بیمه اختیاری در زمره بیمه های قراردادی محسوب شده و پرداخت همزمان انها با بیمه های اجباری و تداخل بیمه پردازی خلاف قانون بوده و باید این تداخل برطرف گردد.
